सारांश: सर्फॅक्टंट्सच्या वर्गाची ओळख करुन, ओले करणे, विखुरणे, इमल्सिफाइंग, सॉल्बिलिझिंग, फोमिंग, डीफोमिंग, वॉशिंग अणि नोटाबंदीकरण इ. सारख्या सर्फॅक्टंट्सच्या कार्यांविषयी चर्चा करते आणि बर्‍याचदा वापरल्या जाणार्‍या पृष्ठभागाच्या क्रियाकलाप एजंटची ओळख करुन देते. आणि सौंदर्यप्रसाधने, डिटर्जंट्स, औषध, खाद्य यामध्ये भूमिका. सर्फॅक्टंट्सच्या विकासाचा कल वर्णन केला आहे.

1. सर्फेक्टंटचे वर्गीकरण

सर्फेक्टंटचे वर्गीकरण करण्याचे बरेच मार्ग आहेत, जे सर्फेक्टंटच्या स्त्रोतानुसार वर्गीकृत केले जातात. सर्फेक्टंट्स सहसा तीन प्रकारांमध्ये विभागले जातात: सिंथेटिक सर्फेक्टंट्स, नैसर्गिक सर्फेक्टंट्स आणि जैविक सर्फेक्टंट्स.

सर्फॅक्टंट्सला चार विभागांमध्ये विभागले जाऊ शकते: हायड्रोफिलिक ग्रुपद्वारे तयार केलेल्या आयनच्या प्रकारानुसार आयोनिक, कॅशनिक, झ्विटेरिओनिक आणि नियोनिनिक. सामान्यत: वापरल्या जाणार्‍या सर्फेक्टंट्स, ज्यांचा हायड्रोफोबिक बेस हायड्रोकार्बन गट आहे, त्यामध्ये अणूमध्ये ऑक्सिजन, नायट्रोजन, सल्फर, क्लोरीन, ब्रोमाईन आणि आयोडीन सारखे घटक असू शकतात आणि त्यांना हायड्रोकार्बन सर्फेक्टंट्स किंवा सामान्य सर्फेक्टंट्स म्हणतात. फ्लोरिन, सिलिकॉन, फॉस्फरस आणि बोरॉन असलेले सर्फॅक्टंट्स यांना विशेष सर्फेक्टंट्स म्हणतात. फ्लोरिन, सिलिकॉन, फॉस्फरस, बोरॉन आणि इतर घटकांचा परिचय सर्फॅक्टंट्सना अधिक अद्वितीय आणि उत्कृष्ट कामगिरी देतो. फ्लोरिन युक्त सर्फेक्टंट्स विशेष सर्फॅक्टंट्सच्या सर्वात महत्त्वपूर्ण प्रकारांपैकी एक आहेत.

2. सर्फेक्टंट्सची मुख्य भूमिका

(१) इमल्सिफिकेशनः पाण्यातील तेलाच्या पृष्ठभागाच्या उच्च ताणांमुळे, तेलाला पाण्यात टाकले जाते तेव्हा जोरदार ढवळून घ्यावे, तेल बारीक मणीमध्ये बारीक करून ते तेल मध्ये मिसळले जाईल, परंतु ढवळत थांबते आणि पुन्हा थर जर आपण सर्फॅक्टंट जोडले आणि जोरदारपणे हालचाल केली तर थांबत असल्यास बराच काळ विभक्त होणे सोपे होणार नाही, जे नीलिंगी आहे. कारण असे आहे की तेलाची हायड्रोफोबिसिटी सक्रिय एजंटच्या हायड्रोफिलिक गटाने वेढलेली असते, एक दिशात्मक आकर्षण बनवते, पाण्यात तेलाच्या प्रसारासाठी आवश्यक असलेले काम कमी करते आणि तेलाला नील बनवते. करण्यासाठी

(२) ओल्याचा प्रभाव: बहुतेकदा त्या भागाच्या पृष्ठभागावर मेण, वंगण किंवा खवलेयुक्त सामग्रीचा थर असतो जो हायड्रोफोबिक असतो. या पदार्थांच्या प्रदूषणामुळे भागांची पृष्ठभाग पाण्याने ओले करणे सोपे नाही. जेव्हा सर्फॅक्टंट्स जलीय द्रावणामध्ये जोडले जातात, तेव्हा भागांवरील पाण्याचे थेंब सहजपणे पसरतात, ज्यामुळे पृष्ठभागाच्या पृष्ठभागावरील तणाव मोठ्या प्रमाणात कमी होतो आणि ओले होण्याचे उद्दीष्ट साध्य होते. करण्यासाठी

()) एकत्रीकरण: सर्फॅक्टंट्स जोडल्यानंतर तेलकट पदार्थ “विसर्जित” होऊ शकतात, परंतु जेव्हा सर्फॅक्टंटची एकाग्रता कोलोइडच्या एकाग्रतेपर्यंत पोहोचते तेव्हाच हे विघटन होऊ शकते. विद्रव्यता विद्राव्य ऑब्जेक्टवर आधारित असते आणि ते निसर्गावर अवलंबून असते. विद्राव्यीकरणाच्या बाबतीत, लांब हायड्रोफोबिक जीन हायड्रोकार्बन साखळी लहान हायड्रोकार्बन साखळीपेक्षा मजबूत आहे, संतृप्त हायड्रोकार्बन साखळी असंतृप्त हायड्रोकार्बन साखळीपेक्षा अधिक मजबूत आहे आणि नॉनोनिक सर्फॅक्टंट्सचा विलीनीकरण प्रभाव सामान्यत: अधिक लक्षणीय असतो. करण्यासाठी

()) फैलाव परिणाम: धूळ आणि घाणीचे कण जसे घन कण एकत्रित करणे तुलनेने सोपे आहे आणि ते पाण्यात स्थिर राहणे सोपे आहे. सर्फॅक्टंट्सचे रेणू घन कणांच्या एकत्रिकरणांना बारीक कणांमध्ये विभागू शकतात, जे द्रावणात विखुरलेले आणि निलंबित केले जातात. घन कणांच्या एकसारख्या पसरण्याला प्रोत्साहन देण्यासाठी भूमिका बजावा. ()) फोम इफेक्ट: फोमची निर्मिती प्रामुख्याने सक्रिय एजंटची दिशात्मक शोषण असते, जी वायू आणि द्रव टप्प्यांमधील पृष्ठभागावरील तणाव कमी झाल्यामुळे होते. सामान्यत:, कमी-आण्विक-वजन सक्रिय एजंट्स फोम करणे सोपे आहे, उच्च-आण्विक-वजन सक्रिय एजंटमध्ये कमी फोम असते, मायरिस्टिक acidसिड पिवळ्यामध्ये सर्वात जास्त फोमिंग गुणधर्म असतात, आणि सोडियम स्टीअरेटेमध्ये सर्वात वाईट फोमिंग गुणधर्म असतात. Ionनिनिक agentsक्टिव्ह एजंट्समध्ये फोम-गुणधर्म आणि फोम स्थिरता नॉन-आयनिकपेक्षा चांगले असते. उदाहरणार्थ, सोडियम अल्किलबेन्झेन सल्फोनेटमध्ये फोमिंग गुणधर्म आहेत. सामान्यतः वापरल्या जाणार्‍या फोम स्टॅबिलायझर्समध्ये फॅटी अल्कोहोल अ‍ॅमाइड्स, कार्बोक्सीमेथिल सेल्युलोज इत्यादींचा समावेश असतो आणि फोम इनहिबिटरमध्ये फॅटी idsसिडस्, फॅटी acidसिड एस्टर, पॉलीथर इत्यादी आणि इतर नियोनिनिक सर्फॅक्टंट्स असतात.

3 सर्फॅक्टंटचा अर्ज

सर्फॅक्टंट्सचा अर्ज नागरी आणि औद्योगिक अनुप्रयोगांमध्ये विभागला जाऊ शकतो. आकडेवारीनुसार, दोन तृतीयांश नागरी सर्फॅक्टंट्स वैयक्तिक संरक्षण उत्पादनांमध्ये वापरले जातात; सर्फॅक्टंट्ससाठी सिंथेटिक डिटर्जंट सर्वात मोठी ग्राहक बाजारपेठ आहे. उत्पादनांमध्ये वॉशिंग पावडर, लिक्विड डिटर्जंट्स, डिशवॉशिंग डिटर्जंट्स आणि विविध घरगुती उत्पादनांचा समावेश आहे. साफसफाईची उत्पादने आणि वैयक्तिक संरक्षण उत्पादने जसे: शैम्पू, कंडिशनर, हेअर क्रीम, हेअर जेल, लोशन, टोनर, फेशियल क्लीन्झर इ. औद्योगिक सर्फॅक्टंट्स सिव्हिल सर्फेक्टंट्स व्यतिरिक्त विविध औद्योगिक क्षेत्रात वापरल्या जाणार्‍या सर्फेक्टंट्सची बेरीज आहे. त्याच्या fieldsप्लिकेशन फील्डमध्ये कापड उद्योग, धातू उद्योग, पेंट, पेंट, रंगद्रव्य उद्योग, प्लास्टिक राळ उद्योग, अन्न उद्योग, कागद उद्योग, चामड्याचे उद्योग, पेट्रोलियम उत्खनन, इमारत साहित्य उद्योग, खाण उद्योग, उर्जा उद्योग इत्यादींचा समावेश आहे. .

1.१.२ सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये सर्फॅक्टंट

सर्फॅक्टंट्स मोठ्या प्रमाणात विविध सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये इमल्सीफायर्स, प्रवेशद्वार, डिटर्जंट्स, सॉफ्टनर, ओले करणारे एजंट, बॅक्टेरिसाईड्स, डिस्पॅरंट्स, सॉल्युबिलायझर्स, अँटीस्टेटिक एजंट्स, केस डायज इत्यादी म्हणून मोठ्या प्रमाणात वापरतात कारण नॉन-आयनिक सर्फॅक्टंट्स बहुधा कॉस्मेटिक्समध्ये वापरले जातात कारण ते चिडचिडे नसतात आणि असतात. इतर घटकांसह सहज सुसंगत. सामान्यत: ते फॅटी acidसिड एस्टर आणि पॉलीथर असतात.

1.१.२ सर्फेक्टंट्ससाठी कॉस्मेटिक्सची आवश्यकता

कॉस्मेटिक फॉर्म्युलेशन्सची रचना विविध आणि जटिल आहे. तेल आणि पाण्याच्या कच्च्या मालाव्यतिरिक्त, तेथे विविध कार्यात्मक सर्फेक्टंट्स, संरक्षक, स्वाद आणि रंगद्रव्ये इत्यादी देखील आहेत, जे बहु-चरण फैलाव प्रणालीत आहेत. अधिकाधिक कॉस्मेटिक फॉर्म्युलेशन आणि कार्यात्मक आवश्यकतांसह, सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये वापरल्या जाणार्‍या सर्फॅक्टंट्सची विविधता देखील वाढत आहे. सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये वापरल्या जाणार्‍या सर्फॅक्टंट्सला त्वचेची जळजळ, विषारी दुष्परिणाम नसावेत आणि रंगहीनपणा, अप्रिय गंध आणि उच्च स्थिरता आवश्यक नसतात.

2.२ डिटर्जंट्समध्ये सर्फेक्टंट्सचा वापर

सर्फॅक्टंट्समध्ये कार्यक्षम साफसफाई आणि निर्जंतुकीकरण कार्ये असतात आणि ते उत्पादनांच्या स्वच्छतेचा सर्वात महत्वाचा भाग बनले आहेत. सर्फॅक्टंट हा डिटर्जंटचा मुख्य घटक आहे. हे घाण आणि घाण आणि घन पृष्ठभागाच्या दरम्यान संवाद साधते (जसे की ओले करणे, झिरपणे, इमल्सिफाइंग, विरघळवणे, फैलावणे, फोमिंग इ.) आणि यांत्रिक ढवळण्याचा फायदा घेत वॉशिंग इफेक्ट प्राप्त होतो. अ‍ॅनियॉनिक आणि नॉनिओनिक सर्फॅक्टंट्स सर्वात जास्त प्रमाणात वापरला जाणारा आणि मोठ्या प्रमाणात वापरला जातो. केशनिक आणि एम्फोटेरिक सर्फॅक्टंट्स केवळ काही विशिष्ट प्रकारचे आणि डिटर्जंट्सच्या कार्यांमध्ये तयार केले जातात. एलएएस (अल्काइल बेंझिन सल्फोनेटचा संदर्भ देणारे), एईएस (फॅटी अल्कोहोल पॉलीऑक्सिथिलीन इथर सल्फेट), एमईएस (s-सल्फोनिक acidसिड फॅटी acidसिड मीठ), एओएस (α-अल्केनिल सल्फोनेट), अल्काइल पॉलीऑक्साइथिलीन इथर, alल्किल्फेनॉल पॉलीऑक्साइथिलीन फॅटी अ‍ॅसिड डायथॅनोलामाइन, अमीनो acidसिड प्रकार, बीटाइन प्रकार इ.

3.3 अन्न उद्योगात सर्फॅक्टंट्सचा वापर

3.3.१ फूड इमल्सिफायर्स आणि दाट पदार्थ अन्न उद्योगात सर्फॅक्टंट्सची सर्वात महत्वाची भूमिका म्हणजे इमल्सीफायर आणि जाडसर म्हणून काम करणे. फॉस्फोलिपिड्स सर्वात सामान्यपणे वापरल्या जाणार्‍या इमल्सीफायर आणि स्टेबलायझर आहेत. फॉस्फोलिपिड्स व्यतिरिक्त, सामान्यतः वापरल्या जाणार्‍या इमल्सीफायर्समध्ये फॅटी acidसिड ग्लिसराइड एस, प्रामुख्याने मोनोग्लिसराइड टी, फॅटी acidसिड सुक्रोज एस्टर, फॅटी acidसिड सॉर्बिटन एस्टर, फॅटी acidसिड प्रोपलीन ग्लायकोल tersसटर, सोयाबीन फॉस्फोलिपिड्स, गम अरबी, अल्जीनिक acidसिड, जिलेटिन आणि जिलेटिन आहेत इ. जाडसर दोन प्रकारात विभागले गेले आहेतः नैसर्गिक आणि रासायनिक संश्लेषित. नैसर्गिक दाट पदार्थात स्टार्च, गम अरबीक, ग्वार डिंक, कॅरेजेनॅन, पेक्टिन, अगर, आणि वनस्पती आणि समुद्री वाद्यापासून बनविलेले अल्जिनिक acidसिड समाविष्ट आहे. प्रथिनेयुक्त प्राणी आणि वनस्पतींनी बनविलेले जिलेटिन, केसिन आणि सोडियम केसीनेट देखील आहेत. आणि सूक्ष्मजीवांनी बनविलेले झेंथन गम. सर्वात सामान्यपणे वापरल्या जाणार्‍या सिंथेटिक जाडसर म्हणजे सोडियम कार्बोक्झिमेथिथ सेल्युलोजः @ :, प्रोपेलीन ग्लाइकोल अल्जीनेट, सेल्युलोज ग्लाइकोलिक acidसिड आणि सोडियम पॉलीक्रिलेट, सोडियम स्टार्च ग्लाइकोलेट, सोडियम स्टार्च फॉस्फेट, मिथाइल सेल्युलोज आणि पॉलीक्रिलिक acidसिड सोडियम इ.

3.3.२ अन्न संरक्षक रॅमनोझ एस्टरमध्ये काही विशिष्ट बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ, अँटीवायरल आणि अँटी-मायकोप्लाज्मा गुणधर्म आहेत. सुक्रोज एस्टरचा सूक्ष्मजीवांवरही विशेषतः बीजकोश बनणार्‍या ग्राम-पॉझिटिव्ह जीवाणूंवर जास्त प्रतिबंधात्मक प्रभाव असतो.

3.3. Food खाद्य वितरक, फोमिंग एजंट्स इ. अन्न उत्पादनामध्ये पाय रोवणारे आणि दाट पदार्थ म्हणून वापरण्याव्यतिरिक्त, सर्फॅक्टंट्स डिस्पेंसर, ओले एजंट, फोमिंग एजंट, डीफोएमर, स्फटिकरुप नियंत्रण एजंट, निर्जंतुकीकरण आणि दीर्घकाळापर्यंत अन्न संरक्षण कालावधी म्हणून देखील वापरले जाऊ शकते. . उदाहरणार्थ, संपूर्ण दुधाची पावडर दाणे करताना 0.2-0.3% सोया फॉस्फोलिपिड्स जोडणे त्याचे जलविद्युत आणि विघटनशीलता सुधारू शकते आणि तयारीच्या वेळी ते एकत्र न करता द्रुतपणे विरघळली जाऊ शकते. केक्स आणि आईस्क्रीम बनवताना ग्लिसरॉल फॅटी acidसिड आणि सुक्रोज चरबी जोडल्याने फोमिंग प्रभाव येऊ शकतो, जो मोठ्या संख्येने फुगे तयार करण्यास अनुकूल आहे. कंडेन्स्ड दुध आणि सोया उत्पादनांच्या उत्पादनात, ग्लिसरॉल फॅटी acidसिड जोडल्याने डीफोमिंग प्रभाव पडतो.

3.3. pig रंगद्रव्ये, सुगंधित घटक, जैविक दृष्ट्या सक्रिय घटक आणि आंबलेल्या उत्पादनांचे अर्क आणि वेगळे करण्यासाठी अनुप्रयोग

अलिकडच्या वर्षांत, रंगद्रव्ये, चव घटक, जैविक दृष्ट्या सक्रिय घटक आणि किण्वित उत्पादने यासारख्या अन्नामध्ये नैसर्गिक घटकांच्या वेगाने काढण्यासाठी आणि वेगळे करण्यासाठी सर्फॅक्टंट्सचा मोठ्या प्रमाणात वापर केला जातो.

4.4 औषधाच्या क्षेत्रात सर्फॅक्टंट्सचा वापर

सर्फॅक्टंट्सचे ओले करणे, इमल्सिफाइंग, सोल्युबिलायझिंग इ. ची कार्ये आहेत, म्हणूनच ते औषधनिर्माणशास्त्र म्हणून मोठ्या प्रमाणावर वापरले जातात, विशेषत: अलिकडच्या वर्षांत विकसित केलेल्या फार्मास्युटिकल मायक्रोम्यल्शन तंत्रज्ञानामध्ये. औषध संश्लेषणात, सर्फेक्टंट्सचा वापर फेज ट्रान्सफर कॅटलिस्ट म्हणून केला जाऊ शकतो, जो आयनच्या सॉल्व्हेंशनची डिग्री बदलू शकतो, ज्यायोगे आयनची प्रतिक्रियाशीलता वाढते, विषमपद्धतीमध्ये प्रतिक्रिया पुढे येते आणि प्रतिक्रिया कार्यक्षमतेत मोठ्या प्रमाणात सुधारणा होते. सर्फॅक्टंट्स बहुतेकदा विश्लेषणामध्ये विरघळणारे आणि संवेदनशील म्हणून वापरले जातात, विशेषत: फार्मास्युटिकल फ्लूरोसेंस स्पेक्ट्रोस्कोपीमध्ये. फार्मास्युटिकल उद्योगात शस्त्रक्रियेपूर्वी त्वचा निर्जंतुकीकरण, जखमेच्या किंवा श्लेष्मल त्वचेच्या निर्जंतुकीकरण, इन्स्ट्रुमेंट निर्जंतुकीकरण आणि पर्यावरणीय निर्जंतुकीकरणाच्या बाबतीत सर्फॅक्टंट बॅक्टेरियाच्या बायोफिल्म प्रोटीनशी निगडित किंवा त्यांचे कार्य गमाविण्यासाठी जोरदारपणे संवाद साधू शकतात आणि बॅक्टेरियनाशके आणि जंतुनाशक म्हणून व्यापकपणे वापरले जातात.

Sur. सर्फेक्टंट्सचा विकास

सर्फॅक्टंट्सच्या विकासाची दिशा पुढील पैलूंमध्ये प्रकट होईल:

1.१ निसर्गात परत;

2.२ हानिकारक रसायने बदला;

4.3 तपमानावर धुवा आणि वापरा;

4.4 waterडिटिव्हशिवाय कठोर पाण्यात वापरा;

Environment. Environment पर्यावरणीय संरक्षण जे कचरा द्रव, कचरा पाणी, धूळ इ. चा प्रभावीपणे उपचार करू शकते.

6.6 सर्फॅक्टंट्स जे खनिजे, इंधन आणि उत्पादनांचा प्रभावीपणे वापर करू शकतात;

4.7 मल्टीफंक्शनल सर्फेक्टंट्स;

8.8 जैवविज्ञान आधारित औद्योगिक किंवा शहरी कच waste्यापासून तयार केलेले सर्फॅक्टंट्स;

9.9 फॉर्म्युलेशन तंत्रज्ञानाद्वारे निर्मीत समन्वयवादी प्रभावासह उच्च-कार्यक्षमता असलेल्या सर्फेक्टंटचा पुन्हा वापर करा.